Na acht jaar in de luwte gaat de Belastingdienst per 1 januari 2025 weer actief handhaven op schijnzelfstandigheid. Dit brengt spanning en onzekerheid met zich mee voor veel zelfstandigen (zzp’ers) en opdrachtgevers. Maar wat betekent dit concreet? En hoe kun je je als ondernemer voorbereiden op deze verandering?
Wat is schijnzelfstandigheid?
Definitie en uitleg
Schijnzelfstandigheid ontstaat wanneer iemand formeel als zelfstandige werkt, maar feitelijk in loondienst is. Denk aan iemand die als zzp’er voor één opdrachtgever werkt, vaste werktijden heeft, geen ondernemersrisico loopt en zich moet houden aan instructies van die opdrachtgever. Dat lijkt verdacht veel op een gewone baan, toch?
Waarom is het een probleem?
Het levert fiscale voordelen op voor de zelfstandige en bespaart kosten voor de opdrachtgever (zoals loonheffingen en sociale premies). Maar het zorgt ook voor een oneerlijk speelveld tegenover gewone werknemers, die wel meebetalen aan sociale zekerheid.
Historische achtergrond
Invoering van de Wet DBA in 2016
In 2016 werd de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) ingevoerd. Die wet moest helderheid geven over arbeidsrelaties, zodat opdrachtgevers en zzp’ers zeker wisten of er sprake was van zelfstandigheid of niet.
Het handhavingsmoratorium
Omdat de wet in de praktijk voor veel onduidelijkheid zorgde, besloot de overheid al snel om niet actief te handhaven. Dit heet het handhavingsmoratorium. In principe kon je dus fout zitten, zonder dat er directe consequenties waren.
De rol van modelovereenkomsten
Er kwamen modelovereenkomsten, goedgekeurd door de Belastingdienst, die zekerheid moesten bieden. Maar ook die bleken niet altijd duidelijk of werkbaar in de praktijk.
Wat verandert er per 1 januari 2025?
Volledige handhaving
Vanaf 2025 is het klaar met de coulance. De Belastingdienst gaat weer volledig handhaven op schijnzelfstandigheid. Als blijkt dat iemand eigenlijk in loondienst werkt, kan dit gevolgen hebben voor zowel de zzp’er als de opdrachtgever.
Belang van feitelijke uitvoering
Niet de papieren afspraken zijn leidend, maar de werkelijke uitvoering van de samenwerking. Wat gebeurt er in de praktijk? Wordt er leiding gegeven? Is er een vast dienstverband in vermomming?
Het verdwijnen van modelovereenkomsten
Modelovereenkomsten worden niet meer actief goedgekeurd. Ze zijn geen vrijbrief meer, hooguit een leidraad. Wat telt, is hoe je het werk daadwerkelijk uitvoert.
Waar kijkt de Belastingdienst naar?
Gezagsverhouding
Heb je als zzp’er vrijheid in hoe en wanneer je werkt? Of bepaalt de opdrachtgever de regels? Hoe meer instructies je krijgt, hoe groter de kans dat je niet echt zelfstandig bent.
Werkinhoud en inbedding
Voer je werk uit dat vergelijkbaar is met dat van vaste medewerkers? Ben je onderdeel van het team? Dan zit je mogelijk in een arbeidsrelatie.
Ondernemerschap of loondienst?
Een echte zelfstandige heeft meerdere opdrachtgevers, loopt risico, bepaalt zijn eigen tarieven en investeert in zijn onderneming. Herken jij jezelf hierin?
Gevolgen van schijnzelfstandigheid
Voor de opdrachtgever
Als opdrachtgever ben je bij schijnzelfstandigheid verantwoordelijk voor het afdragen van loonheffingen. Dat kan leiden tot forse naheffingen en boetes.
Voor de zelfstandige
De zzp’er kan belasting moeten terugbetalen, moet soms alsnog premies afdragen en loopt risico op verlies van opdrachten als opdrachtgevers willen inkrimpen uit angst voor aansprakelijkheid.
Wat is de VBAR en wat brengt 2026?
Doel van de VBAR
In 2026 moet de nieuwe wet VBAR (Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden) duidelijkheid bieden. De wet introduceert onder andere een uurtariefgrens, waaronder vermoed wordt dat er sprake is van loondienst.
Duidelijkheid over arbeidsrelaties
De VBAR moet voor meer transparantie zorgen en heldere regels bieden. Maar tot die tijd is het belangrijk om je goed voor te bereiden op de handhaving vanaf 2025.
Hoe voorkom je problemen?
Contractvormen goed afstemmen
Zorg dat je contracten overeenkomen met hoe je daadwerkelijk werkt. Laat je contracten eventueel toetsen door een jurist of een fiscalist.
Overleg met boekhouder of Belastingdienst
Twijfel je? Neem contact op met je boekhouder of de Belastingdienst. Zij kunnen meedenken en advies geven over jouw situatie.
Gebruik van criteria voor echte zelfstandigheid
Check of je voldoet aan de bekende ondernemerscriteria: meerdere opdrachtgevers, eigen risico, eigen materiaal, en zeggenschap over je werk.
Praktische tips voor zzp’ers
Zelftoetsing arbeidsrelatie
Gebruik online tools of checklists om je arbeidsrelatie te toetsen. De Belastingdienst biedt zelf ook hulpmiddelen aan.
Administratie en transparantie
Zorg voor een goede administratie, duidelijke facturen, en laat zien dat je een echte ondernemer bent, niet een verkapte werknemer.
Bouwen aan een sterk ondernemerschap
Investeer in je merk, website, netwerk en klantenbestand. Hoe zelfstandiger je bent, hoe kleiner de kans op problemen.
Toekomst van zelfstandig ondernemerschap in Nederland
Zelfstandig ondernemen blijft een belangrijk onderdeel van de Nederlandse economie. Maar de overheid wil wel eerlijkere en duidelijkere regels. De komende jaren zijn cruciaal om de balans tussen vrijheid en bescherming opnieuw te vinden.
Conclusie
Vanaf 1 januari 2025 wordt het menens: de Belastingdienst gaat weer handhaven op schijnzelfstandigheid. Voor veel zzp’ers betekent dit een wake-up call. Zorg dat jouw werksituatie klopt met de regels, voorkom nare verrassingen, en bereid je voor op wat komt. Beter nu even checken, dan straks betalen.
